احكام غسـل

          !!!.MusicParsi.!!! 
            بازدید : 42
          جمعه 14 مرداد 1390
           نظرات (0)
        

فصل ششم : احكام غسـل
س . كيفيّت اغسال واجبه و مستحبّه را بيان فرماييد.

ج . اغسال بر دو نوع است، واجب و مستحب.آن كه واجب است ـ كه به بدن مكلّف تعلّق مى گيرد ـ پنج غسل است: غسل جنابت، غسل حيض، غسل استحاضه، غسل نفاس و غسل مسّ ميّت. و اما غسل اموات كه به بدنِ غير، تعلّق مى گيرد، پس در غير اين مقام ذكر خواهد شد. و اغسال مستحبّه، گاهى به نذر و شبه آن، واجب مى شود؛ و تفصيل هر يك از اغسال واجبه مى آيد.
غسل جنابت

1. اسباب جنابت

س . سبب جنابت را بيان فرماييد.

ج . دو چيز است:

اول: بيرون آمدن منى از موضعى كه عادت بر بيرون آمدن از آن قرار گرفته، خواه عادىِ بيشتر مردم باشد يا خصوص شخص، به اصل خلقت او باشد يا به امر عارض، از مرد بيرون آيد يا از زن، در خواب بيرون آيد يا بيدارى، چه به جماع باشد چه به غير آن، به اختيار باشد يا نه، زياد بيرون آيد يا كم، اگر چه به قدر ذرّه اى باشد.و در حكم منى است، خروج بلل مشتبه قبل از استبرا. و اَقوى غسل كردن است

1. و استبراى بعد از انزال منى، به بول كردن است؛ و اگر ممكن نشد، استبراى به خَرَطات كه استبراى بول است انجام دهد بنا بر احوط، پس به حكم منى است در صورت به جا نياوردن، يعنى بول نكردنِ متمكّن و مسح نكردنِ غير متمكّن قبل از غسل جنابت، چنانكه پس از بول، استبراى آن به خرطات معروفه است و اگر به جا نياورد، به حكم بول است.و در اعاده غسل، احتمال منى بودنِ بلل، معتبر است، چنانكه در اعاده وضو، احتمالِ بول بودن آن، شرط است.و آنچه معلوم است كه منى يا بول يا مذى است، حكم آن معلوم است؛ و آنچه كه معلوم است كه منى يا بول است اجمالاً، پس بعد از بولِ فقط، وضوى فقط لازم است. و پس از استبراى [ از [بول به خرطات، جمع بين وضو و غسل نمايد؛ و قبل از بولِ فقط، غسل لازم است فقط.پس در آن صورت كه غسل به تنهايى لازم است با صورت علم تفصيلى به منى بودن، احتمال آن را دادن و مدفوع بودن احتمال بول بودن، معتبر و كافى است.و در آن صورت كه وضوى تنها لازم است با صورت علم تفصيلى به بول بودن، احتمالِ آن را دادن و مدفوع بودن احتمال منى بودن، معتبر و كافى است. و در صورت جمع، علم اجمالى به تكليف معتبر است بدون حجّت نافيه يا مثبته در خصوص يك طرف آن.به سبب بيرون آمدن منى از غير موضع عادى خصوصاً پايين تر از پشت، يا از سوراخى در قضيب يا در زير بيضتين بيرون آيد.و خنثاى غير مشكل، حكم آن واضح است؛ و خنثاى مشكل، جنابت آن متحقّق مى شود به بيرون آمدن از هر دو سوراخ آن، يا سوراخى كه عادت بيرون آمدن منى او از آن قرار گرفته؛ و در غير اين دو صورت، مشكل است، احتياط ترك نشود.
1 . و در غير مواضع مذكوره، اگر چه فرض نادر است.

2 . بلكه اظهر، اعتبارِ به علمِ به خروجِ منىِ خودِ شخص است، اگر چه از احَدُ المخرجَين و بدون اعتياد باشد.

و از اين جا معلوم شد حكم غير مشكل؛ پس اگر معلوم شد منىِ خودش است، جنابت حاصل مى شود، اگر چه خارج شود از فَرجِ غير معتبر درباره او، زيرا مانند ثقبه بالاى اِحْليل مرد است با علم به منى بودن بدون اعتياد.و عمل به احتياط ـ از حيث طهارت از حدث ـ حاصل مى شود به اين كه طاهر از حدث اصغر، غسل جنابت احتياطى مى نمايد با انتفاى احتمال بول بودن خارج يا استبراى از بول؛ و محدث به حدث اصغر، جمع بين وضو و غسل مى نمايد، و همچنين صورت جهل به حالت سابقه اگر فرض شود. لكن تعيّن غسل جنابت در هر دو صورت و كفايت آن در صورت ثانيه و ثالثه ـ چنانكه گذشت ـ اظهر است؛ و قايل به اطلاقِ تعيّنِ غسل، اكتفا به آن مى نمايد در هر دو صورت؛ و مانع از اطلاق، استصحاب طهارت و عدم وجوب غسل مى نمايد در صورت اُولى؛ و استصحاب جواز صلات با وضو و عدم وجوب غسل مى نمايد، در صورت ثانيه، و براى احتياط لازم، محلّى نيست.
دوّم: جماع است و آن حاصل مى شود به غايب شدن حشفه در قُبل و دُبر زن، پس به دخول تمام حشفه، جنابت در هر دو، حاصل مى شود، هر چند منى بيرون نيايد.و در جنابت به وطى مَيّت و حيوان و موطوئه شدن از براى آنها اشكال است؛ و همچنين است وطى ذكر و وطى در خنثى و دخول مقطوع الحشفه و بعض آن، پس احتياط در همه آنها ترك نشود اگر چه حصول جنابت در جمله اى از آنها خالى از قوّت نيست.

مشخصّات منى

س . «منى»، به چه چيز، مشخص و شناخته مى شود؟

1. دوّم: جماع است و آن حاصل مى شود به داخل كردن و غايب شدن حشفه در قُبل زن و واجب مى شود به آن، غسل بر واطى و موطوئه.و اختيار و عقل و حيات و بزرگ بودن در هيچ كدام شرط نيست بنا بر اظهر؛ پس حياتِ يكى، كافى در وجوب غسل بر حىّ است به سبب فاعليّت يا مفعوليّت او؛ و خواب و بيدارى فرق ندارند.و در مقطوع الحشفه يا بعض آن، رعايت مى شود غيبوبت مقدار حشفه قبل از قطع بنا بر اظهر؛ و اقرب، اكتفا به ادخال ملفوف است.و اظهر ايجاب وطى در دُبر زن است، غسل را با همان حدّى كه در قُبل ذكر شد، يعنى غيبوبت حشفه و مقدار آن از مقطوع الحَشفه و همچنين در دُبُر غلام بنا بر اظهر و احوط.و وجوب غسل بر انسان به وطى بهيمه بدون انزال منى با وضو اگر سابقاً موظّف به آن بوده و بدون وضو اگر سابقاً با طهارت از حدث اصغر بوده در صورت فاعليّت يا مفعوليّت او، موافق با احتياط است.و در خنثى، يقين به حصول جنابت و تحقّق ملاك آن بر هر تقدير ـ يعنى تقدير مرد بودن هر شخصى يا زن بودن او در تقدير مرد بودن طرف او يا زن بودن او ـ لازم است در وجوب غسل بر آن شخص.
ج . شناخته مى شود منى از مردِ صحيح به سه چيز: اول: شهوتِ خاصّه كه غالبا منى در آن حالت بيرون مى آيد. دوّم: جهيدن. سوّم: سستى بدن، پس از بيرون آمدن.و اقوى اعتبار اجتماع اوصاف ثلاثه است. و با وجود يكى از آنها، اگر علم به انتفاى آن دو تاى ديگر باشد نه از مرض و نحوه، غسل لازم نيست؛ و اگر علم به انتفاى آن نباشد، غسل لازم است. و بعضى اعتبارِ بوى شكوفه خرما و خمير ترش در آن نموده اند و اقوى خلاف آن است.و اعتبار اوصاف مذكوره، در زمان شك است؛ و با يقين به منى بودن، غسل واجب است در همه حال. و در حال ناخوشى و ضعف بنيه، به يكى از شهوت و سستى بدن، حكم به جنابت نمى شود، بلكه شهوت و سستى بدن هر دو معاً شرط است. و درباره زنان، شهوت معتبر است و سستى بدن و جهيدن منى اعتبار ندارد.

چند فرع

1. حكم مى شود به منى بودن در صورت وجود شهوتِ خاصّه در حال خروج آن و جهيدن آن و سستى بدن بعد از خروج. و در صورت عدم همه آنها، حكم به منى بودن نمى شود با عدم علم.و در صورت اختلاف صفات در وجود و عدم پس [ شخص [صحيح، كافى است در او شهوت و جهيدن، و كافى نيست يكى از اينها اگر چه احتمال ديگرى را بدهد بنا براظهر؛ و [ شخص [مريض، كافى است در او شهوت خاصّه در حال خروج بنابراظهر و احوط.و با يقين به منى بودن، غسل واجب است بر همه مطلقا، بلكه با اطمينان عقلايى، واجب است غسل.و حكم به منى بودن در زن به مجرّد شهوت خاصّه، و در حال خروج، موافق با احتياط است و در صورت اجتماعِ سه صفت، خالى از وجه نيست. و همچنين جريان حكمِ صحيحِ مرد، در صحيحِ از زن؛ و حكم مريض از مرد، در مريض از زن، خالى از وجه نيست.و محتمل است اسهليّت اثبات در زن و مريض. و مقتضاى اسهليّت كه احتمال داده مى شود، احتياط است در زن، اگر چه صحيح باشد به مجرّد خروج با شهوت خاصّه، مثل مريض كه گذشت استظهار آن در او.
س . [ آيا ] زنان هم محتلم مى شوند مثل مردان، تا غسل بر ايشان واجب شود و امساك از نوم ثانيه در صوم در حق ايشان نيز لازم باشد يا نه؟

ج . بلى ممكن است مثل مردان باشند اگر چه بعيد است؛ و بر فرض انزال، مثل مردان اند در احتلام و وجوب غسل و نحو آن به سبب آن.

س . به محض حركت كردن منى از محل خودش، موجب غسل مى شود يا نه؟

ج . موجب غسل نمى شود مگر به خروج از حَشفَه.

س . «استمنا» چه معنى دارد؟

ج . عبارت است از طلب نمودن منى از مواد با خروج آن از حشفه؛ پس در اين وقت، جنابت متحقّق مى شود.

س . اگر كسى شك كند در خروج منى يا خواب ببيند [ كه ] محتلم شده و بعد از بيدار شدن، اثرى نمى بيند، آيا واجب است بر او غسل يا نه؟

ج . غسل واجب نيست.

س . هرگاه بيرون آيد منىِ مرد از زن بعد از غسل، واجب مى شود غسل يا نه؟ و اگر شك داشته باشد زن كه منى از خودش است يا منى از مرد است، يا آن كه مظنّه به هم رساند كه منى از زن بيرون آمده، لكن نمى داند كه از مرد است، يا از خودش، چه صورت دارد؟

ج . جنابت، به هيچ يك متحقّق نمى شود و غسل واجب نيست؛ بلى اگر علم به هم رسانيد به اين كه منى از خودش مى باشد يا اين كه علم به هم رسانيد به اين كه مخلوط است با منى مرد، واجب است اعاده غسل.

1 . با علم يا اطمينان به اينكه منىِ مرد نيست.

2 . حكم استمنا، مترتّب مى شود بر خارج كردن منى از حَشفَه با اختيار به غير طريق حلال معهود.

3 . يا اطمينان.

4 . كه يا علم به خروج آن از زن باشد، يا اطمينان به خروج داشته باشد و به اين كه از خود زن است و منى مرد نيست.

نماز با جهل به جنابت

س . اگر كسى در بدن يا در جامه مختصِّ به خود، منى ببيند و يقين كند كه اين منى از خودش است و يقين كند كه بعد از آن نيز غسل نكرده، تكليفش نسبت به نمازهايى كه كرده است چيست؟

ج . بايد غسل كند و اعاده كند هر نمازى را كه يقين دارد در حال جنابت به جا آورده است.

2 . امورى كه غسل جنابت، براى آنها لازم است

س . امورى كه مشروط به غسل است و غسل از براى آنها لازم مى شود چند چيز است؟ اجمالاً بيان فرماييد.

ج . هشت چيز است:

اوّل: «طواف واجب».

دوّم: «نماز» مطلقا، خواه واجب و خواه مستحبِّ اصلى باشد، يا نماز احتياط. و در حكم آن است اجزاى فراموش شده در نماز، و سجود سهو بنا بر احتياط؛ امّا در نماز ميت و سجده هاى قرآنيّه؛ طهارت لازم نيست.

سوّم: «روزه واجب» و تفصيل آن، در صوم مى آيد.

چهارم: «مسّ اسماء اللّه »؛ و اقوى عدم حرمت مسّ لفظ جلاله است كه جزء اسمى شده باشد مثل «عبداللّه » اگر چه احوط است؛ و فرقى نيست در اسما ميان لفظ اللّه و

1 . يا اطمينان. و در موارد ظنّ عقلايى به جنابت خودش بدون اغتسال متأخّر از آن، احتياط در جمع بين وضو و غسل ترك نشود در صورتى كه سابقاً مُحدث به حدث اصغر بوده، وگرنه كافى است در صورت مفروضه، غسلِ فقط در احتياط مذكور.

2 . از حدث جنابت.

3 . در اشتراط مندوب به طهارت از جنابت، تأمّل است؛ و مقتضاى اطلاق صحيح على بن جعفر ـ عليه السلام ـ اشتراط است، بلى طهارت از حدث اصغر شرط نيست در طواف مستحبّ در غير نماز آن.

4 . و همچنين مسّ كتابت قرآن به نحوى كه در وضو مذكور شد.

5 . اين احتياط ترك نشود؛ و همچنين در مضافِ به ساير اسما كه مسّ آنها ممنوع است يا مشتمل بر آنها، يعنى در خصوص مَسّ اسماى ممنوعه.
غير آن بنا بر اقوى. و احوط ترك مسّ نمودن اسماى انبيا و ائمّه هدى ـ عليهم السلام ـ و حضرت زهرا ـ عليهاالسلام ـ است؛ و احوط ترك مسّ اسماى ملائكه است، نيز هرگاه به قصد نفوس مقدسه ايشان نوشته شده باشد.

پنجم: درنگ كردن در مساجد مسلمين، خواه جنابت، پيش از دخول در مسجد باشد و خواه بعد از دخول در آن، خواه به سبب احتلام باشد يا غير آن؛ پس بهرحال واجب است بر جنب، بيرون رفتن از آن؛ بلى جايز است بر جنب عبور نمودن از مساجد، به اين معنى كه از طرفى داخل شود و از طرف ديگر بيرون رود، يا آن كه داخل شود براى برداشتن چيزى از آن جا، مگر مسجدالحرام و مسجد رسول اللّه.

نحوه خروج جُنُب از مسجدالحرام و مسجد النبى ـ صلّى اللّه عليه وآله وسلّم ـ

و كسى كه در اين دو مسجد جنب شود يا داخل شود در آن با جنابت عمداً يا سهواً، واجب است تيمّم نمايد به جهت بيرون آمدن از آنها؛ و هرگاه زمانِ بيرون رفتن، كمتر از زمان تيمّم باشد، در اين صورت بيرون رود بدون تيمّم؛ و اگر فرضاً زمان غسل با زمان تيمّم، مساوى يا كمتر از آن باشد، در اين صورت غسل نمايد.
1 . همچنين راه رفتن در جوانب مسجد بنا بر احوط.

2 . كه جايز نيست عبور از آنها؛ و همچنين دخول براى برداشتن چيزى از آنها بنا بر احوط.

3 . و غسل، هم چنان كه غالب چنين است. و اگر مساوى باشد زمان هر سه، خارج مى شود يا غسل مى كند.

4 . با ملاحظه زمان مقدّمات لازمه در غسل و تيمّم.

5 . و اگر زمان تيمّم، كمتر از زمان غسل است، تيمّم نمايد و بدون فصل، شروع در غسل نمايد در صورتى كه زمان مجموع، كمتر از زمان خروج بدون آنها باشد.و اگر مساوى باشند، به اين نحو كه زمان خروج بدون هيچ عملى، سه دقيقه باشد ـ مثلاً ـ و زمان غسل، دو دقيقه و زمان تيمّم، يك دقيقه [ باشد ]، اظهر وجوب دو عمل است براى طهارت اگر دو عمل در حال خروج نباشد، وگرنه اكتفا به تيمم مى نمايد و خارج مى شود در صورت عدم تأثير غسل در مكث. و اگر زايد باشد ـ مثل اين كه زمان خروج، سه دقيقه و زمان غسل، دو دقيقه باشد و زمان تيمّم، يك دقيقه و نصف باشد [ كه [امر داير مى شود بين توقّف در سه دقيقه بدون هيج طهارت به خروج، و بين توقّف در يك دقيقه و نصف بدون هيچ طهارت با طهارت اضطراريّه در دو دقيقه غسل؛ و بين توقّف در دو دقيقه غسل بدون هيچ طهارت؛ و بين صرف سه دقيقه بعد از تيمّم در خروج با طهارتِ اضطراريّه در مثل اين زمان، ـ اظهر لزوم جمع است، براى آن كه بيش از زمان تيمّم بدون هيچ طهارت نباشد، و بيش از دو دقيقه غُسل بعدى با طهارتِ اضطراريّه، مكث اختيارى ننمايد. و تفصيل مذكور، جارى است در تيمّم و غسل در حال خروج؛ [ و ] در صورت زيادتى زمان خروج بعد از دو عمل و زياد آمدن زمان غسل بعد از تيمّم، بايد رعايت شود اقليّت زمان مكث بدون طهارت به واسطه دو عمل، يا يكى از آنها در حال خروج از نزديكترين راه به خارج «مسجدين».و اگر زمانِ مجموع، ازيد و زمان يكى كمتر از زمان خروج است، اقتصار مى نمايد بر يكى از اين دو؛ پس اگر مساوى باشند اين دو در زمان، اقتصار بر غسل مى نمايد. و اگر زمان غسل، ازيد از زمان تيمّم باشد، اظهر تعيّنِ تيمّم است.و اگر زمان خروج، ازيد از زمان تيمّم و اقلّ از زمان غسل باشد، جايز نيست غُسل كه مشتمل بر توقّفِ زايد است و متعيِّن است تيمّم براى حفظ مقدار زايد از فقدانِ مطلقِ طهارت.اگر تيمّم براى خارج شدن نمود، مى تواند با آن داخل شود در هر واجب و مستحبى كه مى توانست با تيمّمى براى آن غايت، داخل در آن شود؛ و قصد آن غايت بالخصوص لازم نيست.[ شخص ] خارجِ از مسجد اگر متوقف شد اغتسالش بر دخول، اظهر وجوب تيمّم است براى دخول واجب براى اغتسال واجب در آن براى نماز واجب اگر متوقّف بر مكث در مسجد براى اغتسال باشد در صورت ضيق وقت على الاحوط. حايض و نفساء در وقتِ تكليفِ به غسل، مانند جنب هستند در حكم مفروضِ موجب طهارت.و حرام است ـ على الاحوط ـ داخل شدنِ جُنب، در مشاهد مشرّفه، اگر چه اقوى جواز است؛ و بهتر آن است كه رواق را، به حكم مَشاهد قرار دهد.

ششم: داخل شدن در مسجد به جهت گذاشتن چيزى در آنها. و احوط آن است كه چيزى از بيرون مسجد، يا در حال عبور از آن، در آن نگذارد، اگر چه جواز، اقوى است. و داخل شدن، به جهت برداشتن چيزى از مسجد، جايز است.

هفتم: خواندن چيزى از چهار سوره كه در آنها سجده واجبه هست؛ و آنها سوره «اقرء»

1. اين احتياط در حرم و رواق در مكث و عبور، ترك نشود؛ و همچنين در حايض و نفساء.و سوره «و النجم» و سوره «الم تنزيل» و سوره «حم سجده» مى باشد؛ و فرقى نيست ميان آيه سجده و غير آن حتى «بسم اللّه » و بعض از آن على الاحوط هرگاه به قصد سوره سجده گفته شود. و مستحب است غسل نمودن براى رفع جنابت، هر چند امرى موقوف بر آن، تعلّق به مكلّف نگرفته باشد.

هشتم: واجب است غسل هرگاه نذر كرده باشد. و مثل نذر است شبه آن كه عهد و يمين باشد.

مكروهات بر جنب

س . چيزهايى كه مكروه است در حق جنب بيان فرماييد.

ج . چند چيز است: اوّل: خوردن و آشاميدن، مگر آن كه وضو بسازد يا مضمضه و استنشاق نمايد؛ ولى آنچه رافع كراهت است، وضو است، پس از آن، شستن صورت و دست و مضمضه، پس از آن، شستن دست فقط. و استنشاق اعتبارى ندارد مطلقا.

دوم: خواندن زياده از هفت آيه از غير «سُوَر عزائم» از قرآن، و كراهت در خواندن هفتاد آيه بيشتر است. و بهتر آن است كه هيچ نخواند تا از اين حالت بيرون رود؛ اگر چه كراهتِ خواندن، كراهتِ عبادتى است نه حقيقى، پس ترك خواندن، نه احوط

1 . اين احتياط در بعض «بسم اللّه » است، لكن اظهر، عدم جوازِ مطلق كلمات در سُوَر خاصّه است.و امّا بعض كلمه اگر چه متصل نباشد، پس محل تأمّل است، چه در اوّل كلمه باشد يا در اجزاى آن، چه نيّت تمام داشته يا نيّت بعض.

2 . دور نيست مراتب مستحبّات براى جنب كه اراده اكل يا شرب نمايد، به اين ترتيب باشد:[ اوّل ] وضو، پس از آن شستن دست و مضمضه و استنشاق و شستن روى، پس از آن دست، يا مضمضه و استنشاق، پس از آن شستن دست و مضمضه،پس از آن شستن دست.اين چهار مراتب متفاوته مى باشند؛ و ظاهر، رفع يا تخفيف كراهت است به سبب وضو و شستن دست و مضمضه به نحوى كه ذكر شد. و بودن استنشاق منضمّ با مضمضه و شستن دست مانند آنها، خالى از وجه نيست.

3 . بلكه از هفت آيه تا هفتاد آيه بنابر احوط در محلّ كراهت. و كراهت در زايد، اشدّ است از نسبت سابقه بر آن.است و نه اَوْلى.

سوّم: مسّ نمودن غير محلّ كتابت قرآن، مثل حواشى و سفيدى در ميان سطرها.

چهارم: خوابيدن، مگر آن كه وضو بسازد، يا تيمّم بدل از غسل نمايد اگر آب نيابد، يا آن كه نتواند استعمال آن نمايد؛ و افضل براى او تعجيل در غسل است هرگاه بتواند.

پنجم: خضاب نمودن به حنا و غير آن؛ هم چنان كه مكروه است جنب نمودن خود را در حال خضاب پيش از تأثير بخشيدن آن.

مستحبّات غسل جنابت

س . امورى كه مستحب است در حق شخص جنب در وقت غسل بيان فرماييد.

ج . مستحبّات در زمان غسل، چند چيز است:

اول: شستن دستها از مرفق سه دفعه پيش از غسل، يا از ذراع، يا از بند دست، اگر چه همه آنها در صورت عدمِ احتمالِ نجاست، دليل واضحى ندارد.

دوّم: مضمضه نمودن پيش از غسل، سه دفعه.

سوّم: استنشاق نيز سه دفعه، ولى سه مرتبه بودن، دليلى ندارد.

چهارم: كشيدن دست بر بدن به هر جايى كه برسد، خصوصاً در ترتيبى؛ بلكه

1. متمكّن از اغتسال در زمان خوابيدن، وضو، رافع كراهت نوم او است؛ و غير متمكِّنِ از اغتسال در زمان خوابيدن، تيمّم بدل از غسل، رافع كراهت است براى او. و احوط در رفع كراهتِ خوابيدن براى متمكّن از اغتسال در آن زمان، اقتصار بر وضو؛ و براى غير متمكّن از آن در آن زمان، اقتصار بر تيمّم بدل از غسل است.

2 . يعنى نهايت تأثير.

3 . شستن از مرفق، به رجاى عمل به مستحبّ واقعى، مجزى است على اىّ تقدير و احوط است در عمل به اين مستحبّ؛ و استحباب يك دفعه هم بى وجه نيست.

4 . و لازمِ اين، عدم دليل است بر استحباب در غير صورت اغتراف از قليل؛ و محتمل است فرق بين مرفق و ذراع و كف در تعدّد ملاك استحباب و وحدت آن.

5 . دليل آن فقه الرضا ـ عليه السلام ـ است و كافى است در استحباب تثليث.

6 . استحباب در غير ترتيبى محلّ تأمّل است.سزاوار، آن است كه كمال خاطر جمعى در رسيدن آب تحصيل نمايد.و مويى كه احتمال بدهد كه به جهت مجتمع بودن آن، آب به زير آن نرسد، به دست زدن و امثال آن آب را به زير آن برساند؛ و انگشتر و مانند آن را بيرون نمايد و به شكن هايى كه در بعض جاهاى بدن اتفاق مى افتد، آب را برساند.

پنجم: استبراى به بول كردن از براى جنبى كه منى از آن بيرون آمده باشد و اين نوع استبرا، شرط صحّت غسل نيست و فايده آن در بحث استبراى بول گذشت.و بدان كه غسل جنابت، مجزى از وضو است، در هر چيزى كه مشروط به وضو باشد.

حكم حدث اصغر در ميان غسل

و اگر در اثناى غسل نمودن، حدث اصغر رو دهد، اتمام غسل لازم نيست، بلكه

1 . يعنى زايد برآنچه واجب فعلى است ازدفع احتمالات خاصّه.و محتمل است استحباب، تعبّد محض باشد،يا آن كه براى سدّ بابِ انكشافِ خلاف و عدمِ وصول آب بعد از انجام غسل باشد.

2 . و اين واجب است ظاهراً، مگر آن كه ظاهر، وصول باشد.

3 . يا حركت دهد در محل شستنِ آن؛ و اين واجب است ظاهراً، مگر در صورت مذكوره.

4 . مثل دو مورد سابق.

5 . و گذشت كه با استبراى به بول، نفى احتمالِ منى بودنِ خارجِ مشتبه، مى شود در مواردى كه احتمال خروج منى و وجوب غسل، مقارن احتمال عدم تكليفِ جديد باشد.و امّا اگر مقارنِ احتمالِ بول بودن باشد به نحو علم اجمالى، پس با سبق جنابت، اثرى ندارد و از محلّ بحث، خارج است. و با سبق طهارتِ مطلقه از جنابت و غيره و سبق دو استبرا، احتياط [ به ] غُسل و وضو معاً مى نمايد، به خلاف صورت استبراى منىِ فقط، كه اكتفا به وضو مى نمايد؛ و با سبق طهارت از جنابت و محدث بودن به اصغر، اكتفا به وضو مى نمايد در صورت استبراى از منى به بول، وگرنه احتياطاً جمع مى نمايد بين وضو و غسل.و با شك در استبرا، حكم وجودى آن مرتب نمى شود.و غير قادر بر بول بعد از انزال ـ كه محلّ بحث است ـ دور نيست كه به حكم مستبرى باشد در صورتى كه ناشى از مرض و نحو آن نباشد، لكن احتياط ترك نشود.و در جريان استبرا براى زن و حكم آن در صورت جنابت به انزال منى خودش، تأمل است و مورد احتياط است.كفايت مى كند استيناف آن به قصد آنچه بر او است واقعاً از غسل تامّ يا اتمام آن؛ و از براى نماز و مانند آن از چيزهايى كه صحّت آنها مشروط به وضو است، وضو مى سازد على الاحوط.

دعاى بعد از وضو و غسل جنابت

و در تفسير امام حسن عسكرى ـ عليه السلام ـ مذكور است كه هر كه بعد از وضو يا غسل جنابت، اين دعا را بخواند، گناهان او بريزد، چنانكه برگ از درخت مى ريزد و به هر قطره اى از قطرات وضو و غسل او حقّ تعالى ملكى خلق نمايد كه تسبيح و تقديس و تكبير و تهليل الهى كنند و صلوات بر محمد و آل محمد فرستند و ثوابش از او باشد و گناهانش آمرزيده شود: «سُبْحانَك اللّهُمَّ وَ بِحَمْدكَ، وَ أَشْهَدُ أَنْ لا إلهَ إلاّ أَنْتَ أَسْتَغْفِرُكَ و أَتُوبُ إِلَيْكَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ، وَأَشْهَدُ أَنَّ عَلِيّاً وَلِيـُّكَ وَ خَليفتُك بَعْدَ نَبِيِّكَ عَلى خَلْقِك ، وَ أَنَّ أَوْلِيائَهُ خُلَفاؤُكَ وَ أَوْصِيائَهُ أَوْصياؤُك».

3 . كيفيّت غسل

س . طريقه غسل كردن و واجبات آن را بيان فرماييد.

ج . غسل بر دو قسم است: ترتيبى و ارتماسى.

غسل ترتيبى

امّا ترتيبى عبارت است از سه شستن، اوّل: شستن تمام سر با گردن؛ دوّم: شستن طرف راست از بدن؛ سوّم: شستن طرف چپ از بدن.امّا بايد در شستن سر، چيزى از بدن را با گردن بشويد تا يقين نمايد به شستن تمام آن؛ و در شستن طرف راست، چيزى از گردن، بلكه تمام گردن على الاحوط و

1 . و احوط جمع بين استيناف به نحو مذكور و وضو است براى غايات خاصّة. و از جمله مستحبّاتِ غسل، اين است كه آبِ مستعمَل در آن به قدر «صاع» ـ كه چهار «مُدّ» است ـ بوده باشد.

2 . ظاهراً لازم نيست رعايت اين احتياط.طرف چپ را بشويد تا خاطر جمع شود در شستن تمام طرف راست و همچنين در شستن طرف چپ بايد نصف عورتين و ناف را با طرف راست بدن و نصف چپ را با طرف چپ بدن بشويد؛ و بهتر آن است كه تمام آنها را با هر يك از طرفين بشويد.

س . ريختن آب يا دست كشيدن بر بدن، واجب است يا نه؟

ج . واجب نيست.

س . [ اگر ] در غسل ترتيبى به قصد سر و گردن، تمام بدن را در آب فرو بَرد و بعد طرف راست و بعد طرف چپ، كافى است يا نه؟

ج . بلى كافى است.

س . بعضى از عضو را ترتيبى و بعضى را ارتماسى بشويد چه صورت دارد؟

ج . جايز است بهر نحوى كه باشد.

س . هرگاه تمام عضو در آب باشد و به قصد شستنِ هر عضوى، بدن را حركت دهد در آب، جايز است يا نه؟

ج . بلى كفايت مى كند.

غسل ارتماسى

دوّم: غسل ارتماسى؛ و آن عبارت از شستن تمام بدن است، به فرو بردن در آب؛ و معتبر نيست فراگرفتن آب، تمام بدن را در يك حال حقيقى به نحوى كه هيچ يك از اجزاى بدن را آب پيش از ديگرى فرا نگيرد، هم چنانكه كفايت نمى كند شسته شدن

1 . يعنى چيزى از طرف چپ را بشويد.

2 . با رعايت احتياط در مقدّمه علميّه نصف بدن در شستن هر دو طرف.

3 . لكن ترتيب ساقط نمى شود به نحوى كه در وضو گذشت، بنا بر اعتبار ترتيب مذكور در غسل ترتيبى كه موافق احتياط است.

4 . به نحوى كه در وضو گذشت.تمام آن در يك دفعه عرفيّه، بلكه معتبر آن است كه در همان فراگرفتنِ آبْ تمام بدن را، تمام آن شسته شود هر چند كه پاره اى از اجزا پس و پيش شسته شود.و غسل ترتيبى، افضل از غسل ارتماسى است.

4 . آنچه كه در غسل، معتبر است

و معتبر است در غسل چند چيز:

اول: نيت؛ و معتبر است در آن قربت، چنانكه در وضو شنيدى، و تعيين غسلجنابت از ساير غسلها.و جايز است جمع نمودن ميان چند غسل در يك عمل، به قسمى كه در وضو گذشت.و بايست كه اوّلِ عمل در هر يك از ترتيبى و ارتماسى، با نيّت باشد، به تفصيلى كه در نيّتِ وضو دانسته شد با استمرار قصد تا آخر عمل.
1 . و احوط ناوى بودن غسل است از اوّل شروعِ در ارتماس تا زمان تحقّق ارتماس كلّ.و همچنين در ساير لوازمِ دفعى بودن ارتماس، يا تدريجى بودن آن، رعايت احتياط شود، اگر چه صحّتِ تدريجى، مستلزم صحّت دفعى است به اولويّت، يعنى انغسال كلّ در زمان واحد بدون فرق بين حدوثى آن و بقايى آن، پس نيّت در آن زمان، كافى است با وصول آب به كلّ با شرايطش و عدم موانعش در زمان واحد.و احوط اين است كه تخليلات لازمه، در زمان ارتماسِ همه بدن، با نيّتِ واجب انجام بگيرد. و اَحوط جمع بين غَسل لَمعه و اعاده اصل غُسل است در لَمعه منسيّه اگر فرض شود در حال غُسل، اگر چه كفايتِ همان مقدار، خالى از وجه نيست.

2 . چنانچه مستفاد مى شود از امر به خصوصيّت ترتيبى و عدم امر به خصوصيّت ارتماسى با آن كه اجزاى آن، مستفاد است. و احوط است استحباباً به ملاحظه تخليلات لازمه و لُمعه منسيّة و آنچه در آنها محتمل است از خلاف فتوى.و استحباب مذكور و احتياط مذكور، در وقتى است كه موجب تعيّن در يك قسم خاص، محقّق نباشد.

3 . و همچنين در سائر اغسال مختلفه در نوع، از همديگر و لزوم تعيين در تقدير تعدّد ما فى الذّمه و جواز تفكيك در امتثال به اتيان متعدّد است نه مطلقا.

4 . با قصد همه آنها با عناوين آنها.

5 . و در نيّت ارتماسى، احتياط مذكور شد.

6 . يعنى حكماً؛ و در ارتماسى به طور مذكورِ از احتياط، محلّى براى استدامه و عدمش نيست، و همچنين در صورت اختيارِ دفعى بودن ارتماسى.
دوّم: شستن تمام ظاهر بدن و وانگذاشتن چيزى از آن اگر چه بسيار كم باشد. و لازم است زايل نمودن هر چيزى كه نگذارد آب به ظاهر بشره برسد و دست ماليدن به هر چيزى كه بدون دست ماليدن و نحو آن، آب به آن نرسد، چون موى انبوه.و جبيره، حكم بدن را دارد، به بيانى كه در وضوى صاحب جبيره گذشت. و واجب نيست شستن موى و كفايت نمى كند شستن آن از شستن خود بشره؛ و مويى كه از توابع بشره است، شستن آن، خالى از قوّت نيست و بهتر شستن چيزهايى است كه از ظاهر بدن بودن آن، معلوم نيست.

سوّم: رعايت نمودن ترتيب در غسل ترتيبى، چنانكه مذكور شد.

چهارم: مباح بودن آب؛ و در مقدّمه كتاب دانستى كه غيرِ آبِ مطلقِ پاك، چيزى را پاك نمى كند و وضو و غسل، به غير آن، جايز نيست.

پنجم: مباح بودن مكانى كه در آن غسل مى كند و همچنين ظرفى كه به آن، آب بر بدن خود مى ريزد و جايى كه آب غسل در آن ريخته مى شود، چنانكه در وضو گذشت.

ششم: آن كه خود، بدن خود را بشويد با قدرت و تمكّن.

هفتم: آن كه مانعى از شستن نداشته باشد؛ و بيان آن در وضو گذشت.

هشتم: پاك بودن بدن پيش از شستن؛ بلى شستن سر و گردن هرگاه پاك باشد، موقوف بر پاك بودن ساير اجزاى بدن نيست.
1 . يعنى وجوب شستن آن با شستن بَشَره.

2 . بلكه احوط است در غير مورد استصحابِ باطن بودن و لازم است در مورد استصحاب ظاهر بودن.و ازاله يقينيّه در آنچه مستصحب است حايل بودن آن، لازم است. و در مشكوك، احوط فحص است تا اطمينانِ به عدم [ حاصل شود ]، به نحوى كه در وضو مذكور است.

3 . و همچنين اباحه مكان غسل و مصبّ آب غسل و ظرف آب غسل.

4 . يعنى شستن عضو؛ و آن احتياط است.